بررسی عوامل موسیقی ساز در گلستان سعدی

چکیده سعدی، سرآمد سخن پردازان سده هفتم، با نگارش گلستان، پدیده ای نو ظهور را در نوع خود، در نثر فارسی به وجود آورد. این کتاب، اثری بی همتاست که بهترین نشانه ها و نمونه ها را از ترکیب تفنّن و ترسّل عرضه می کند و البته همنشینی نثر گلستان، با نظمی که ساخته و پرداخته نویسنده است، انسجام و هماهنگی بی مانندی را در آن به نمایش می گذارد. نقش برجسته موسیقی نیز در تولید اثری هم چون گلستان، گر چه محصول تلفیق مولفه های بسیار است، انکارناپذیر می باشد. در گلستان به گونه ای قرینه ها موزون و خوش آهنگ به کار رفته و به طوری آهنگ با جوهر کلمات آمیخته شده که همواره موسیقی جزئی پیوسته با کلام سعدی احساس می شود و سجع و عناصر لفظی و معنوی دیگر موسیقی آن را به اوج رسانده اند. این پژوهش – طی چهار فصل – به بررسی عوامل موسیقی ساز در گلستان سعدی می پردازد و برای این منظور به شیوه توصیفی – تحلیلی، نثر و نظم آن را مورد بازکاوی قرار می دهد. بررسی نتایج به دست آمده حاکی از این است که؛ توجه به صنایع لفظی به ویژه سجع و توازن، از بارزترین شگردهای موسیقایی نثر سعدی است که بین زبان او در گلستان و آثار دیگر تفاوت ایجاد کرده است. ابیات گلستان نیز از توان موسیقایی بالایی برخوردار است. بکارگیری اوزان مناسب، آوردن ردیف های فعلی، کاربرد صامت ها و مصوت ها – که به کامل ترین وجه در خدمت معانی و اندیشه شاعرند- و همچنین استفاده مناسب از برخی عوامل بدیع لفظی و معنوی، نظام موسیقایی ابیات گلستان را تشکیل می دهد.